İklim değişiminden maliyet-fiyat dengesizliğine kadar bir dizi sorun yaşayan çiftçiler, gün geçtikçe ziraî üretimden uzaklaşıyor. Geçtiğimiz aylarda yapılan çiftçi aksiyonları de bunun en dikkat cazip göstergelerinden biri oldu. Yaşanan bu problemler, ziraî üretimle ilgili varsayımları bilhassa tahıllar üzerinden etkiliyor.
TÜİK’in dün yayımladığı “Bitkisel Üretim 2. Kestirimi, 2024” raporuna nazaran üretim, 2023’teki tıpkı devir raporuna kıyasla tarla eserleri olan tahıllar ve öteki bitkisel eserlerde (yem bitkileri hariç) yüzde 5.2 azalacak ve 75.3 milyon tona inecek. Buna rağmen sebzelerde yüzde 6 artışla 33.7 milyon ton, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 3.5 artışla 28.4 milyon ton olacak. TÜİK’in “Bitkisel Üretim 1. Varsayımı, 2024” raporunda ise değişim oranları tahıllar ve öbür bitkisel eserlerde yüzde 2 düşüş, sebzelerde yüzde 5.6 ve meyveler, içecek-baharat bitkilerinde yüzde 3.4 artış biçimindeydi.
MISIR DA SORUNLU
2024 ile ilgili ikinci varsayımlara tahıl ve öteki bitkisel eser çeşitleri açısından bakınca, üretim buğdayda yüzde 5.5 azalışla 20.8 milyon ton, arpada yüzde 10.9 azalışla 8.2 milyon ton ve mısırda yüzde 8.3 azalışla 8.3 milyon ton olacağı öngörüldü.
Bu eserlerdeki üretim düşüşü oranları bu yılla ilgili birinci varsayımda sırasıyla yüzde 4.5, yüzde 8.7 ve yüzde 5.6 idi. İkinci kestirime nazaran ayrıyeten, üretim patateste yüzde 14 artışla 6.5 milyon ton, ayçiçeğinde yüzde 2.4 artışla 2.3 milyon ton ve şeker pancarında yüzde 8.9 azalışla 23 milyon ton olacak.
12.5 TRİLYON DOLAR
Allianz Trade’in tarımla ilgili araştırmasına nazaran 2021’de 8.3 trilyon dolar olan global ziraî besin pazarının büyüklüğü bu yıl 9.1 trilyon dolara ulaştı. 2029 ile ilgili iddia ise 12.5 trilyon dolar. Lakin tekrar rapora nazaran iklim, yüksek yakıt ve gübre fiyatları tehdit oluşturuyor.
DESTEKLERDE YASA YENİDEN UNUTULDU
İktidar tarım takviyelerini tekrar maddede öngörülen meblağın altında bıraktı.
Tarım Yasası’nın “tarımsal desteklemelerin finansmanı” başlıklı 21. unsurunda, “Bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi ulusal hasılanın yüzde birinden az olamaz” kararı yer alıyor. Yeni orta vadeli programa (OVP) nazaran 2025’te GSYH 61.5 trilyon TL olacak. Yasanın uygulanması halinde ziraî dayanak için 615.4 milyar TL ayrılması gerekiyordu. Fakat 2025 bütçesinde 135 milyar lira ayrıldı. Böylelikle çiftçiye verilecek dayanak yeniden devede kulak kalacak. Bütçenin bu haliyle yasaya ters olduğunu belirten TBMM Plan ve Bütçe Kurulu Üyesi Vehbi Bakırlıoğlu, “Tarımsal dayanakların GSYH’deki hissesi 2023’ten beri binde 2. Meğer 2003’te binde 6’ydı” dedi. Bakırlıoğlu ayrıyeten, çiftçinin borcunun ise verilen takviye bütçesinin 5.5 katı olduğunu anımsattı.