Mehmet Altan*
Diğer günler üzere hafta sonunda da köpek katliamları, sıradanlaşan bayan ve iş cinayetleri gündemi kaplayıverdi.
Hafta biterken Tuzla’da özel bir hafriyat sırasında meydana gelen göçük altında kalan iki emekçinin öldüğü haberi geldi…Kadermiş üzere yaşanan bu cinayetlerin hiç bitmediği ve önlemek için hiçbir şey yapılmadığı gün üzere ortadaydı.
Bu anonslu cinayetlerin peşinde Basın Tarihi üzerinden fikri takip yaparken 11 Aralık 2009 yılında da Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesinde bir kömür madeninde grizu patlaması yaşandığını, patlama sonrası ortaya çıkan göçük sonucu 19 personelin hayatını kaybettiğini gördüm.
Neden önlenmez, önlenmek istense nasıl önlenir problemine yoğunlaşmışken, Can Yücel’in 25. mevt yıldönümü münasebetiyle bir dostumun gönderdikleri beni alıp bir diğer geçmişe ışınladı.
***
Zaman vakit derin hicvi de içeren vurucu şiirleri, bariton sesiyle şiir okumaları, uyarlama niteliğindeki eksiksiz çevirileri, yazıları, siyasi faaliyetleri, itirazcı kişiliğiyle unutulmaz izler bırakan baba dostu Can Yücel 12 Ağustos 1999 yılında tedavi gördüğü İzmir’de ömrünü yitirdi… 73 yaşındaydı.
“Mekânım Datça Olsun” dediği için 17 Ağustos günü Datça’ya gömüldü.
***
Ortaokul sıralarındayken bir gün okuldan Basınköy’deki babaevi’ne dönerken, yolda babamın o vakitler yazdığı Akşam Gazetesi’nden tanıdıklara rastlamış ve kendimi Düzce’ye bir edebiyat toplantısına giderken bulmuştum.
Düzce’de Can Yücel davudi sesiyle Nazım’ın Kuvayi Ulusala Destanı’ndan şiirler okurken gericiler salonu basmıştı.
Can Yücel kılını kıpırdatmadan şiir okumağa devam etmişti.
Hiç unutmadım.
Çift silahlı bir minibüs işletmecisi salonun kapısına minibüsleri dayamış ve taarruza uğrayan konuk kümesini Düzce’nin dışına çıkartmıştı.
***
Dostumun gönderdikleri ortasından çok uzun vakit aradığım lakin bulamadığım mizah dolu bir Can Yücel şiirinin çıkması bana tam bir sürpriz oldu.
“Mehmet Altan Eski Datça’daymış
Yirmi yıl oluyormuş burayı mesken tutalı
Bunca yıldır ben de gelip dururum bu köye
Hiç rastlamadım ona ne kahvede ne yolda,
Tahminim o ki çok yoruluyor İstanbul’da
Dinlenmek için yazlığına kapanıyor,
Ama yazı yazmaktan
Ders vermekten değil asıl
Çetin dostumu dinlemekten yoruluyor
Şunu da söyleyim:
İkinci Cumhuriyet taraflısıdır kendisi,
Sayısını artırmakla düzelecekse
Cumhuriyet,
“Onuncu Cumhuriyet” diyelim en iyisi”
***
Bu topraklarda yazan, düşünen, sorgulayan her kişinin başına gelen onun da başına geldi.
12 Mart 1971 periyodunda Che Guevara ve Mao’dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl mahpusa mahkûm oldu.
1974’te genel afla dışarı çıktı.
12 Eylül 1980 sonrasında da müstehcen olduğu iddiasıyla “Rengahenk” adlı kitabı toplatıldı.
Can Yücel de mizahını konuştururken natürel ki sorunun “cumhuriyet” değil, “demokratik cumhuriyet”e bir türlü kavuşamamamız olduğunu ziyadesiyle biliyordu.
Bir türlü cumhuriyet demokrasiyle buluşamıyor, o yüzden de edebiyat toplantısı rahatça basılıyor, şiir kitabı müstehcen diye toplatılıyor, çeviri 15 sene mahpus cezasıyla cezalandırılıyordu.
Can Yücel daima o baskılara karşı durdu, direndi.
***
Dostumun gönderdikleri ortasında bir şiir daha vardı. O da bana büyük bir sürpriz oldu zira babam Çetin Altan’la ilgiliydi.
12 Mart 1971 yılında babam bir konuşması mazeret edilerek Sağmalcılar Cezaevi’ne atılmıştı.
Milletvekili iken Meclis’te iktidar kümesinin saldırısı sonucunda meydana gelen makula dejenerasansı nedeniyle bir gözündeki görme yetisi azalmıştı.
Hapishanede bu meşakkati artınca Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk devreye girmiş, cezasının bitimine birkaç gün kala babam özel afla dışarı çıkmıştı.
Can Yücel bu sürece takviye veriyordu:
“Çetin Altan içerde de dışarda da
Madem ki yazısında da hayatında da,
Dün, bugün değil sade, yarın da
Tepeden tırnağa ve kirpiklerine kadar
Yiğit, dürüst ve ilerici bir aydın,
Gözleri de aydın olsun cancağ’zımın”.
***
Basın tarihi, vakit zaman ömrünü bu cins olayların içinde geçiren bizim gibilerin ferdî tarihiyle de kesişiyor. Anılar ile tarih iç içe geçebiliyor.
Özünde hiç değişmeyen, demokratikleşemeyen bu ülkede “Rengarenkler” gerilerde kalırken, toplumsal renksizleşme artıyor.
Farklı, renkli, çoşkulu insanlarımız azalıyor.
Ortalığı da bunaltıcı bir vasatizm hatta çok daha alt seviyede bir barbarizm alıyor.
Ölümünün 25. Yıl dönümünde Can Yücel’i hasret ve rahmetle anıyorum.
P24’ten alınmıştır.